John Coltrane - Impressions (1963) - recenzja

 Ciężko tu od czegokolwiek zacząć… wystartujmy zatem od najprostszych faktów. Album Impressions wydany został w 1963 roku – kropka.

Tyle jeśli chodzi o łatwe do okiełznania aspekty.

Bo czy to studyjna płyta? A może koncertowa? To swego rodzaju konglomerat albo jakiś kompozyt. Wydawnictwo typu pół na pół. Dwa utwory to live (1961), a dwa studio (1962 i 63). Oczywiście dla zmącenia przejrzystości – umieszczone naprzemiennie.

Jak sprawa ma się ze składem? Co najmniej równie niepospolicie. Bo niby mamy tu klasyczny kwartet Johna, czyli:

• John Coltrane – saksofony (tenor i sopran);

• McCoy Tyner – pianino;

• Jimmy Garrison – kontrabas;

• Elvin Jones – perkusja;

Ale pojawiają się również:

• Eric Dolphy – klarnet basowy, saksofon altowy;

• Reggie Workman – kontrabas;

• Roy Haynes – perkusja;

Rozpoczynająca, koncertowa India, wita nas dwoma kontrabasami! Każdy w oddzielnym kanale. No pięknie! Zawsze lubię takie niestandardowe zagrywki i dziwaczne składy. Jest gęsto i masywnie, basy sączą się z głośników kapiąc na nasze bezbronne uszy. Tyner trochę schowany w tle, Jones jak zwykle w wirtuozerski sposób spinający całość. Właściwie jeszcze przed głównym motywem, jakby nie mogący się doczekać Coltrane, wyskakuje z mini solówką (kanał lewy), która stanowi idealne wprowadzenie w kompozycję. W kilkanaście sekund przedstawia skrót, ściągę – tego czego doświadczymy. Po chwili pojawia się główny motyw, a w prawym kanale witamy Erica Dolphy grającego na klarnecie basowym. Od tego momentu zaczyna się jazda bez trzymanki. Dynamiczne, niczym nieskrępowane jazzowe święto. John w tych koncertowych nagraniach pochodzących z 1961 roku, momentami już odlatuje w stronę free. Jakby zaznaczając to w czym będzie się doktoryzował w przyszłości. Ogień, iskry – wypruwa emocje z najgłębszych zakamarków swojej duszy. Tyner wciąż schowany, właściwie ledwo zauważalny – może takie było założenie przy tej rozszerzonej sekcji rytmicznej? W szranki z liderem staje Dolphy (kolejny muzyk, który zdecydowanie za wcześnie opuścił ziemski padół). Nie ustępuje Coltrane’owi – wg mnie to ten sam, abstrakcyjnie wysoki, poziom. Techniczne karkołomy. Wydaje się, że mamy bezpośrednie nawiązanie do tytułu – Eric w pewnym momencie wydobywa dźwięki do złudzenia przypominające trąbienie słoni (ma się rozumieć – indyjskich:). Wszystko podane to jest w tempie absolutnie nieprawdopodobnym. Zagrane z prędkością eliminującą jakiekolwiek ale… Po zakończeniu, słuchacz zostaje z burzą, którą w mózgu wywołali muzycy. Z piorunami emocji. Z szeroko rozwartą szczęką. Z wibrującym pytaniem – jak można grać na tak astronomicznym poziomie!

Można zadać pytanie – wchodząc w rejony okołosportowe – czy po takim szaleńczym otwarciu, zespół zdoła utrzymać kondycję do końca? I już pierwsze dźwięki Up ‘Gainst the Wall sugerują, że może być różnie. Przede wszystkim w uszy rzuca się inne brzmienie. Bardziej matowe. Ułożenie w przestrzeni instrumentów jest inne, a wręcz myszkuje – sam bas w pewnym momencie z lekkiego uwypuklenia na prawy kanał, przechodzi w nieznaczną dominację w lewym. Nie raz spotkałem się z brakiem stabilności brzmienia na danym albumie. W tym przypadku jednak jest to dosyć irytujące. Sama kompozycja wypada blado przy Indii. Nie jest zła, ale jak na Johna – przeciętna.

Dalej tytułowe Impressions, wracamy na koncert. Po krótkim oddechu tempo znów radykalnie wzrasta. Brzmienie też się klaruje. Co prawda niekonsekwencje w nasileniu i umiejscowieniu instrumentów dalej występują (a jest i moment kiedy sax Coltrane’a wręcz zanika), ale przy tak dynamicznej kompozycji wydaje się to być jakoś mniej odczuwalne. Impressions? Wrażenia? Kwadrans wypełniony do granic bezkompromisowym ugniataniem powietrza. Lub inaczej – 15 minutowa solówka Johna, który gra jak w transie. Tyner tylko w roli małego listka figowego, w motywie otwierającym i zamykającym kompozycje. Już jako zaledwie miętowy opłatek po sutym posiłku – parę dźwięków Erica Dolphy (tym razem alt), który zamyka w ten sposób koncertową część wydawnictwa.

After The Rain – po deszczu wrażeń – przychodzi całkowite uspokojenie i bezgraniczny relaks. Łagodne pożegnanie z niekonsekwentną, ale i niebanalną płytą (jest w końcu i Haynes).

Płyta niespójna. W sferze muzycznej (kompozycje) ta nieprzejrzystość jest jak najbardziej do zaakceptowania, jednak z punktu widzenia brzmienia – trochę irytuje. Oczywiście odsłuch na głośnikach (a nie słuchawkach) będzie w pewien sposób wygładzał te niedociągnięcia – dlatego polecam tę formę słuchania – pytanie tylko, czy pozostali domownicy wykażą się odpowiednią tolerancją?

Myśl na koniec: Takie trochę melodyjne free.

Ocena: 5/6

PS Wiem, że taka była wtedy konwencja, ale okładki większości jazzowych płyt z lat 50/60 zdobią oklepane zdjęcia typu – rura z panem (trawestując Kraszana ze Zmienników:) – szkoda.

2008 (oryginalnie 1963) The Verve Music Group/Impulse!

Kod EAN: 02517 64899